Logoja në filxhanët e tyre të kafesë tani qëndron për “Vkusno i tochka”, rusisht për “Tasty, pikë”. Por të rejat që grumbullohen jashtë restorantit pranë Sheshit të Kuq ende e quajnë atë me emrin e tij të vjetër: МcDonald’s.
Pavarësisht riemërtimit, ushqimi ka shumë shije si gjithmonë, thanë ata. Por boshllëku i lënë nga emrat e tjerë perëndimor plotësohet më pak.
Në qendrën tregtare pas tyre, vitrinat e markave të modës si H&M dhe Zara janë tashmë të mbyllura. Disa nga sanksionet që goditën Rusinë pas pushtimit në Ukrainë më 24 shkurt të vitit të kaluar, si ngrirja e sistemit ndërkombëtar të pagesave SWIFT, janë vendosur nga qeveritë perëndimore. Të tjerat, si dalja nga McDonald’s, janë rezultat i vendimeve nga firmat shumëkombëshe.
Për të rejat në pushimin e drekës, gjithçka ishte e njëjta gjë. “Ne kemi lindur në epokën e kufijve të hapur dhe tani jemi të mbyllur sërish nga bota. Ekziston kjo ndjenjë e Luftës së Ftohtë, është dëshpëruese”, tha Marina 22-vjeçare, një punonjëse e muzeut, e cila kërkoi të mos e mbante mbiemrin e saj për shkak të frikës nga pasojat.
Mbështetësit më të pasionuar të Ukrainës duan që Perëndimi të ripërtërijë shënjestrimin e Moskës me masa më të ashpra. “Deficiti buxhetor rus po rritet, të ardhurat nga nafta dhe gazi janë përgjysmuar, komponentët janë të vështirë për t’u gjetur, burgerët McPutin janë të tmerrshëm”, tha për POLITICO Ministri i Jashtëm lituanez Gabrielius Landsbergis.
Për të tjerët, qëllimi nuk është arritur. “Për ta thënë të qartë, qëllimi i sanksioneve është t’i jepet fund luftës”, tha Michael McFaul, profesor në Universitetin Stanford dhe i cili ka studiuar sanksionet. “Lufta nuk ka përfunduar”, tha ai. “Kjo do të thotë se sanksionet nuk e kanë përmbushur qëllimin që kemi vendosur”.
Shumica e diplomatëve dhe zyrtarëve të BE-së të përfshirë në politikën evropiane të sanksioneve theksuan se qëllimi nuk ishte kurrë, realisht, të detyrohej Rusia të tërhiqte trupat e saj. Në vend të kësaj, qëllimi ishte të dobësohej makineria e luftës e Kremlinit duke i mohuar Putinit financimin që i nevojitej.
Por pavarësisht parashikimeve të hershme, ekonomia ruse nuk ka rënë si rezultat i ngrirjes së tregtisë perëndimore. Ndërhyrjet në kohë nga Banka Qendrore e Rusisë, të ardhurat nga eksportet e mbetura të energjisë dhe një orientim drejt tregjeve të reja e kanë zbutur goditjen.
Një vit pas luftës, kjo ngre pyetjen: A ia vlenin vërtet të gjitha përpjekjet dhe vështirësitë ekonomike në Evropë? Debati është aktual, pasi BE po mendon raundin e saj të 10-të të sanksioneve përpara përvjetorit të pushtimit të Rusisë më 24 shkurt.
“Shpesh, ka pritshmëri shumë të larta se çfarë mund të arrijnë sanksionet në afat të shkurtër dhe kundër agresionit ushtarak,” tha Maria Shagina, një studiuese në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike. “Për ata që prisnin që sanksionet t’i jepnin fund luftës, kjo ishte mendim i dëshiruar”.
Efekti ‘shok’
Vala e parë e ndëshkimit ekonomik kundër Rusisë ishte e paprecedentë në madhësinë dhe shpejtësinë e saj. BE miratoi dy paketa sanksionesh me shtrirje të gjerë menjëherë pas pushtimit më 24 shkurt. Një paketë e tretë pasoi një javë më vonë dhe përjashtoi një numër bankash ruse nga sistemi ndërkombëtar i pagesave SWIFT – një masë e paimagjinueshme para luftës.
“Kishte një efekt të madh tubimi rreth flamurit”, tha një diplomat i BE-së. “Pushtimi ishte kaq i paprovokuar dhe kaq brutal. Kishte shumë unitet për të reaguar shumë fuqishëm”.
Në muajt në vijim, një paketë sanksionesh pasoi shpejt një tjetër. Por pas dyerve të mbyllura, gjërat u ndërlikuan shpejt.
Disa vende të BE-së filluan të tërhiqen kundër hapave që do të dëmtonin shumë ekonomitë e tyre. Nafta dhe gazi – burimet jetike të Rusisë të të ardhurave nga eksporti – u lanë fillimisht të paprekura, për të zhgënjyer Poloninë dhe shtetet baltike, mbështetësit më të vendosur të Ukrainës në BE.
Më pak se një muaj pas pushtimit rus të Ukrainës, diplomatët evropianë po flisnin tashmë për “lodhjen e sanksioneve”. Kur Brukseli u përpoq të sanksiononte naftën bruto ruse, kjo çoi në një luftë të dhimbshme, njëmujore për të marrë të gjitha vendet e BE-së. Përfundimisht, Viktor Orbán i Hungarisë u nënshkrua në plan – por vetëm pasi ai kishte marrë një përjashtim të madh.
E gjithë kjo shërbeu për të zbutur goditjen ndaj ekonomisë ruse. Sanksionet për lëndët djegëse fosile erdhën gjithashtu me periudha tranzicioni, duke i dhënë Rusisë kohë për të përshtatur dhe për të kaluar eksportet e saj në pjesë të tjera të botës. “Ju duhet një efekt shoku për të qenë më efektiv, për të privuar objektivin e kësaj periudhe adaptimi,, tha Shagina.
Rezistenca ruse
Hezitimi evropian për të shkuar all-in është vetëm një shpjegim pse një vit më pas, efekti i përgjithshëm në ekonominë ruse është i nuancuar.
Ndërsa ekonomia ruse vitin e kaluar u tkurr deri në 4.5 për qind sipas Bankës Botërore – ose 2.2 për qind në vlerësimin e Fondit Monetar Ndërkombëtar – parashikimet sugjerojnë se dëmi do të jetë më pak i rëndë këtë vit. Sipas FMN-së, ekonomia mund të rritet edhe me 0.3 për qind.
“Një numër i madh firmash janë larguar, importet janë shembur”, tha Maria Demertzis nga Bruegel think thank. “Por PBB-ja nuk është -15 [për qind], siç kishin shpresuar disa në fillim”.
Eksportet ruse nuk u avulluan, pasi ato drejtohen kryesisht nga energjia. Edhe pse BE-ja reduktoi vazhdimisht blerjet e energjisë nga Moska, rritja e çmimeve nënkuptonte që flukset e parave në Rusi mbetën të larta.
“BE nuk e ndaloi blerjen e energjisë ruse. Pse jemi të habitur që ekonomia ruse nuk është shembur?” tha Demertzis. “Ishte një zgjedhje e bërë nga BE, e cila çoi në ruajtjen e ekonomisë ruse”.
Një qëllim tjetër i politikës së sanksioneve të BE-së ishte goditja e elitës ruse. Nëse oligarkët rusë nuk mund të blinin më valixhe lëkure të shtrenjta italiane apo verëra franceze, ata mund të ktheheshin kundër Putinit, shpresonin disa mbështetës të Ukrainës. BE-ja ka sanksionuar deri më tani 1,386 individë, gjë që përkthehet në kufizimin e aftësisë së tyre për të udhëtuar dhe aksesuar paratë e tyre.
Disa analistë argumentojnë se në radhë të parë është një iluzion të besosh se sanksionimi i individëve mund të ndikojë në luftë. Shumë oligarkë varen nga vullneti i mirë i Putinit dhe kjo nuk do të ndryshojë vetëm sepse ata janë sanksionuar nga Perëndimi, tha ish-diplomati zviceran Thomas Borer.
Sanksionet dukej gjithashtu se kishin një efekt të kufizuar në ndryshimin e zemrave dhe mendjeve të rusit mesatar. Një sondazh nga anketuesi i pavarur Levada Center i kryer në shtator të vitit të kaluar tregoi se shumica e rusëve nuk ishin të shqetësuar për sanksionet perëndimore.
Ndërsa Brukseli harton një raund tjetër sanksionesh, qeveritë e Evropës Perëndimore kanë filluar të pyesin se sa pikë ka. Ndërsa Polonia dhe vendet baltike ende duan shkurtime më të ashpra dhe më të thella të tregtisë me Rusinë, diplomatët perëndimorë të BE-së thonë se koha dhe përpjekjet do të shpenzoheshin më mirë për zbatimin e sanksioneve ekzistuese.
Shumë ekspertë parashikojnë se dhimbja e vërtetë për Rusinë do të shfaqet gradualisht. Në mungesë të komponentëve dhe teknologjisë perëndimore, dhe të kufizuar në aftësinë e saj për të eksportuar, Moska rrezikon të rrëshqasë në mënyrë të qëndrueshme drejt një Irani tjetër – një shtet i izoluar ndërkombëtarisht që përballet me problemet ekonomike në rritje.
“Sanksionet janë një helm me veprim të ngadaltë, pak si arseniku”, i tha Parlamentit Evropian këtë muaj shefi i politikës së jashtme të bllokut, Josep Borrell. “Duhet kohë”.
Gazeta Shqiptare
